Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij

Volop aandacht voor herstel biodiversiteit

Initiatief melkveehouderij

Nederlandse melkveehouders beheren circa 40% van de het oppervlak cultuurgrond in Nederland. Ze hebben dan ook een grote rol in het beheer van de grond en het landschap. Vanuit verschillende perspectieven hebben de Duurzame Zuivelketen, Rabobank en het Wereld Natuur Fonds (WNF) een gezamenlijke ambitie tot biodiversiteitsherstel in de melkveehouderij. Uitgangspunt is om dit via verdienmodellen in de keten te ontwikkelen. Hiervoor is door de 3 partijen de Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij ontwikkeld. De biodiversiteitsmonitor maakt het mogelijk biodiversiteitsversterkende prestaties van melkveehouders, zowel ten aanzien van biodiversiteit op het eigen bedrijf als daarbuiten, integraal te meten.

Deltaplan biodiversiteitsherstel

In het Deltaplan biodiversiteitsherstel (2018) hebben boerenorganisaties, ketenpartijen, onderzoekers, natuur- en milieuorganisaties en een financier een aanpak beschreven om samen biodiversiteitverlies in Nederland om te buigen naar herstel. Het belang van een integrale aanpak op biodiversiteit wordt internationaal ook steeds meer onderkend. Zowel de FAO als de Natural Capital Coalition geven richtlijnen voor een integrale aanpak op basis van impact factoren. De Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij geeft hier op praktijkniveau invulling aan en is in het Deltaplan Biodiversiteit een voorbeeld van monitoring en beloning voor bijdragen aan biodiversiteit.

Eenduidige gegevens beschikbaar

De Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij geeft door middel van 7 prestatie-indicatoren, die gekoppeld zijn aan de bedrijfsvoering van melkveehouders, informatie over de impact die een individueel melkveebedrijf heeft op de biodiversiteit op het boerenbedrijf en daarbuiten. De wetenschappelijk onderbouwde indicatoren maken op een eenduidige wijze de inzet van melkveehouders voor behoud en/of verbeteren van de biodiversiteit op een uniforme manier inzichtelijk. De biodiversiteitsmonitor is een systematiek die door organisaties ingezet kan worden in programma’s de biodiversiteit op melkveehouderijbedrijven te verbeteren. Het is geen zelfstandige (downloadbare) tool of instrument.

Impact op biodiversiteit meetbaar

Om de biodiversiteit in de melkveehouderij eenduidig meetbaar te maken zijn verschillende invloedsfactoren, c.q. drukfactoren van de melkveehouderij op de biodiversiteit gekoppeld aan 7 prestatie-indicatoren. Drukfactoren zijn bijvoorbeeld:

• energieverbruik en -opwekking
• emissies naar lucht, bodem en water
• bodem- en watergebruik
• middelengebruik
• landgebruik
• licht en geluid

Deze drukfactoren zijn vertaald naar 7 praktische prestatie-indicatoren die aangeven wat de impact is van een melkveehouderijbedrijf op de biodiversiteit. De prestatie-indicatoren maken de inzet van een melkveehouder meetbaar waardoor sturing gegeven kan worden aan het bevorderen van de biodiversiteit op perceelsniveau, regioniveau en elders in de wereld. Bij het opstellen en de wetenschappelijk onderbouwing van de prestatie-indicatoren zijn Wageningen Universiteit & Research (WUR), het Louis Bolk Instituut en een aantal agrarisch natuurbeheer collectieven betrokken geweest. (Zie voor een uitgebreide toelichting op de prestatie-indicatoren de bijlage.)

De 7 prestatie-indicatoren

1. Broeikasgasemissie (CO₂-eq per kg meetmelk)
2. Stikstofbodemoverschot (kg N per ha)
3. Ammoniakemissie (kg NH₃ per ha)
4. Percentage eiwit van eigen land (% van totaal gevoerd voer)
5. Percentage blijvend grasland (% van het totale bedrijfsareaal)
6. Percentage natuur- en landschapsbeheer (% van de totale bedrijfsoppervlakte)
7. Percentage kruidenrijk grasland (% van de totale bedrijfsoppervlakte)

De gegevens van de eerste 5 prestatie-indicatoren komen uit de Centrale Database van de KringloopWijzer en zijn voor alle melkveehouders beschikbaar. Het Dashboard Milieu & Klimaat geeft inzicht in de bedrijfsprestaties van melkveehouders.  De melkveehouder bepaalt zelf met welke partijen hij data wil delen. Voor de prestatie-indicatoren Percentage natuur en landschapsbeheer (6) en Percentage kruidenrijk grasland (7) is een systematiek beschreven. Er wordt gewerkt aan een voor iedere melkveehouder toegankelijke implementatie in de praktijk.

Inspanningen inzichtelijk

Melkveehouders maken met de Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij hun inzet en prestaties op het gebied van biodiversiteit inzichtelijk. Dit biedt partijen die verantwoordelijkheid willen nemen voor het herstel van biodiversiteit en die melkveehouders voor hun inspanningen willen belonen mogelijkheden doelmatig en structureel samen te werken. Voorbeelden zijn provincies, gemeenten, landschaps- en natuurorganisaties, waterschappen, grondeigenaren, financiers en anderen die zich inzetten om de biodiversiteit in een gebied te behouden en/of te verbeteren. Dat kan ook door meerdere organisaties tegelijk te laten participeren en financieel bij te laten dragen. Juist bij samenwerking door meerdere partijen kan een stapeling van beloningen voor melkveehouders ontstaan waardoor het voor die melkveehouders lonend wordt om het verbeteren van de biodiversiteit te integreren in de bedrijfsvoering.

Belonen melkveehouders

De omslag naar een melkveehouderijsysteem met een positieve impact op biodiversiteit kan gerealiseerd worden als daar een structureel verdienmodel voor melkveehouders aan is gekoppeld. Om dit verdienmodel te realiseren zijn breed gedragen criteria, benchmarks en borging van resultaten noodzakelijk. De Biodiversiteitsmonitor biedt deze elementen. Daarmee vormt de Biodiversiteitsmonitor een goede basis voor partijen die verantwoordelijkheid willen nemen voor het herstel van biodiversiteit en die melkveehouders voor hun inspanningen de biodiversiteit te verbeteren willen belonen. Bij diverse zuivelondernemingen is het stimuleren van de biodiversiteit op melkveebedrijven onderdeel van het duurzaamheidsprogramma. Melkveehouders die deelnemen kunnen dan in aanmerking komen voor een vergoeding. De zuivelondernemingen proberen die vergoeding in de markt terug te verdienen.